Uluslararası Boks Birliği’nin (IBA) cinsiyet gereklilik testini geçemediği için 2023 yılında Dünya Atletizm Şampiyonası’ndan diskalifiye edilen Cezayirli boksör Imane Khelif’in bu sene Paris Olimpiyatları’nda yarı finale koşması dünya çapında tepkilere yol açtı. Sporcunun kadın kategorisinde yarışması dünyayı ikiye böldü.
IBA’nın açıklamasına göre Khelif karşılaması gereken kriterleri karşılamıyor ve diğer kadın yarışmacılara göre rekabet avantajına sahip. 2023 senesinde IBA, yaptığı cinsiyet gereklilik testinden geçememeleri üzerine Cezayirli Imane Khelif ve Tayvanlı Lin Yu-ting’i Dünya Atletizm Şampiyonası’ndan diskalifiye etti. Ancak bu sene iki boksörün Paris Olimpiyatları’na katılması dünya çapında toplumsal cinsiyet eşitlikleri ve algıları hakkındaki tartışmaları ateşledi.
Khelif’in İtalyan rakibi Angela Karin’e karşı verdiği mücadelede İtalyan sporcunun oyunun 46. saniyesinde çekilmesiyle Khelif çeyrek finale çıktı. Çeyrek finalde Macar rakibi Anna Luca Harmoni ile karşılaşmasında başarılı sonuç alıp yarı finale koşan Khelif’in hakkında “trans” iddiaları ortaya atıldı. Fakat aslında Khelif’in durumunun altında bir hastalık yatıyor: Testiküler Feminizasyon
Göğüs Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Şevket Özkaya bu durumla ilgili bilimsel incelemesini ortaya sundu. Cezayirli boksör, anne karnında erkekte olması gereken XY kromozomuna sahipken genital organlarının androjen hormonuna yanıt vermemesi sebebiyle dış genital yapı kadın, iç genital yapı erkek durumunda. Bu hastalığa sahip olan Khelif dış görünüş yani “morfolojik” olarak kadına benzerken iç genital organları dişi değil erkek olarak şekillenmiştir. Erkek genital organlarının salgıladığı erkeklik hormonu olan testosteron sayesinde ise kas-kemik kütlesi erkek olarak gelişmektedir.
Erkek kemiklerinin hem boyut hem de yoğunluk olarak daha büyük ve güçlü olmasının yanı sıra erkeklerin üst vücut kas kütlesi oranı kadınlara göre daha yüksek. Bir başka deyişle, aynı kilodaki erkek ve kadın sporcular arasında erkek olanının kas kütlesi daha yoğun. Bir kadının ağırlığının %35’i kas iken aynı ağırlıkta bir erkeğin kas kütlesi ağırlığının %50’sini oluşturur. Bu sebeple boks gibi üst vücut gücünün ortada olduğu spor dallarında kadın ve erkek sporcular arasında ortalama %15’lik bir kas kütlesi farkı vardır.
Dr. Şevket Özkaya’nın yaptığı açıklamaya göre Khelif, genetik olarak erkek fakat morfolojik olarak kadın. Ancak Olimpiyat Komitesi sadece dış görünüşü dikkate alıyor ve Cezayirli boksörün kadın kategorisinde yarışmasını kabul ediyor.
Prof. Dr. Şevket Özkaya, Cezayirli yarışmacının iç cinsiyet organları erkek olup testosteron hormonu salgıladığı için bunun adil olmayan bir güç karşılaştırması olduğuna parmak bastı. Prof. Dr., Khelif’in çift cinsiyetli gibi davranıp bu durumdan avantaj sağladığını belirtti. Özkaya, bu hastalığın olimpiyat prosedüründe olmadığı için kaos oluşturduğundan bahsetti. Bunu yaparak Cezayirli boksörün haksız rekabet üstünlüğü kurduğunu söyledi.
Elbette bu konu hakkında farklı bakış açıları ve açıklamalar da var. Uluslararası Olimpiyat Komitesi başkanı Thomas Bach bu konu üzerine bir yorum yaptı,“ Elimizde kadın olarak doğmuş, kadın olarak yetiştirilmiş, kadın pasaportuna sahip ve kadın olarak senelerce yarışmış iki kadın boksör var. Bunlar kadınlığın net tanımıdır.” Bu sözleri dile getiren Bach, sonuçta iki tarafın da kadın olduğunu ve aralarında bir fark olmadığını belirterek Khelif ve Yu-ting’in tarafını savundu.
IOC'nin iletişim direktörü Mark Adams da benzer bir yorumda bulundu. Cezayirli boksörün cinsiyet uygunluğu testini geçememesine rağmen 2024 Paris Boks Olimpiyatları’nda kadın boksör olarak yarışmasına dair yapılan eleştirilere karşın, bu olayın uygun olup olmadığının ulusal belgelere bağlı olduğunu söyledi. Adams, bir gazetecinin “Bu haksız mücadeleye nasıl son vereceksiniz?” sorusuna olimpiyatın kurallarını değiştirmenin mümkün olmadığını belirterek yanıtladı.
Khelif’ten sonra milli boksörümüz Buse Naz Sürmeneli’nin elenmesiyle dikkatler Taylandlı Janjaem Suwannapheng’e çekildi. Sosyal medyada Suwannapheng’in trans olduğuna dair tartışmalar döndü. Ancak IOC tarafından Suwannapheng’in trans olması hakkında ilan edilen bir durum yok. Ayrıca Suwannapheng’in trans olma durumu hakkında yapılan bir bilimsel araştırma ya da açıklama bulunmamaktadır. Hatta 2019 senesinde Buse Naz Sürmeneli’nin Janjaem Suwannapheng’i 5-0 yenerek finale yükseldiği de biliniyor. Yani Suwannapheng’in erkeğe benzeyen fiziği yüzünden ortaya çıkan yanlış anlaşılmaların yol açtığı tartışmaların altında bir gerçek yatmıyor. Bu sebeple Suwannapheng’in durumu hakkındaki dedikoduların sadece dış görünüşe bakılarak yapıldığını ve bir bilimsel açıklamaya bağlı olmayan yorumlar olduğu söylenebilir.
Comments