Japonya’da 6 Ağustos’ta Hiroshima’ya atom bombası atılmasının 78. yıldönümü anıldı. Hiroşima Belediye Başkanı Kazumi Matsui, Barış Anıtı Parkı’nda gerçekleştirilen anma töreninde dünya liderlerini “nükleer silahların savaşı caydırdığı” görüşünden vazgeçmeye davet etti.
Hiroşima’da düzenlenen G7 ülkelerinin katıldığı bir konferansta bu ülkelerin liderleri, şehrin barış parkını ve atom saldırısında can verenlere adanmış olan müzeyi ziyaret etti. Bu konferanstan iki ay sonra G7 liderleri, nükleer silahların kullanılmamaya devam edilmesi çağrısında bulunan ortak bir bildiri yayınladılar. Fakat aynı zamanda "savunma amaçlarına hizmet etmek, saldırganlığı caydırmak, savaş ve icbarı önlemek" adına bu tür nükleer silahlara sahip olmayı savundular. Buna karşılık olarak Kazumi Matsui, anma töreninde yaptığı barış beyanında bu pozisyonu reddettiğini belirtti. “Dünyanın dört bir yanındaki liderler, şu anda belirli politika yapıcılar tarafından dile getirilen nükleer silah tehditlerinin ‘nükleer caydırıcılık’ teorisinin bir saçmalık olduğunu ortaya koyduğu gerçeğiyle yüzleşmeli.” dedi.
Dünyanın ilk nükleer bomba saldırısının kurbanlarını anma günü yaklaşmaktayken bir yandan Rusya'nın Ukrayna ile savaşında nükleer silah kullanma ihtimalinin gündeme gelmesi ve Kuzey Kore’nin füze ve nükleer silahlarını geliştiriyor olması dikkat çekti. Hiroşima valisi Hidehiko Yuzai, "Nükleer silahların barışı korumak için vazgeçilmez olduğunu söyleyen proaktif nükleer caydırıcılığa inananlar, sadece nükleer silahsızlanmaya doğru ilerlemeyi geciktiriyorlar." dedi.
6 Ağustos Pazar günü Hiroshima’da 78 yıl önce atom bombasının atıldığı saat olan 8.15’te barış çanı çalındı. ABD’nin bu nükleer saldırısından sağ kurtulmuş insanlar da dahil olmak üzere açık havada gerçekleşen anma törenine katılan yaklaşık 50.000 katılımcı, yaz sıcağının 30 santigrat dereceye ulaşmasıyla birlikte bir dakikalık saygı duruşunda bulundu. Peki dünyaca bilinen ve kurbanları anılan bu saldırı neden yapıldı?
Ziyaretçiler 6 Ağustos 2023 Pazar günü Hiroşima Barış Anıt Parkı'nda anıt mezarın önünde atom bombası kurbanlarını anarken.
6 Ağustos 1945’te saat 8.15 sularında Japonya’da bir kent olan Hiroshima’ya ABD tarafından bir atom bombası bırakıldı. Little Boy (Küçük Çocuk) adı verilen atom bombası, 9450 metrelik yükseklikten Enola Gay adlı uçaktan serbest bırakıldı. 45 saniye içinde yerden yaklaşık 580 metre yukarıda iken patlayan bu atom bombası, daha önce eşi benzeri görülmemiş bir etki yarattı. Patladığı anda yer seviyesindeki sıcaklığın 7.000 dereceye kadar çıkmasına sebep oldu ve güçlü bir patlama dalgası hızlıca etrafa yayıldı. 343 bin insandan oluşan bölge halkının 70 bini patlama olduktan saniyeler sonra hayatını kaybetti. 1945’in sonlarına doğru ise ölenlerin sayısı 140 bini geçti. Şehrin üçte ikisi yerlebir edildi. Ağır termal radyasyona maruz kalan insanlardan geriye kalan tek şey “nükleer gölge” adı verilen izler oldu.
Atom bombasının ardından kaldırımda oluşan insan gölgesi.
Patlama sonucu oluşan devasa bir mantar bulutu 12 kilometreyi aşan bir yüksekliğe ulaştı. Little Boy'da bulunan uranyum-235'in yüzde ikisinden daha az bir kısmı fizyona ulaşmış olsa da, bombanın yıkıcı gücü oldukça ciddiydi. Patlamanın yarattığı etki, 15.000 ton TNT'ye eşdeğerdi.
ABD’nin bu denli yıkıcı bir bombayı kullanmasının sebeplerinden biri, savaş sırasında Japonya’nın koşulsuz teslim olmayı kabul etmemesiydi. Japonya, imparatorunu elinde tutmak, kendi savaş duruşmalarını yürütmek istedi ve ABD güçleri tarafından işgal edilmek istemedi. Ancak ABD, Japonya’nın koşulsuz teslim olmasını talep ediyordu, bu da savaşın devam etmesi demekti. Japonya, 9–10 Mart 1945'te Tokyo'nun bombalanması gibi çok sayıda bombalamadan sonra teslim olmayı reddetti. Bu bombardıman 80-100 bin kadar insanın hayatını kaybetmesine, bir milyon insanın evsiz kalmasına sebep oldu ve tarihteki en yıkıcı bombalamalarından biri olarak yerini aldı. Böylece ABD’nin karadan istilaya uğrayıp halkın canının tehlikeye atılması giderek daha olası görünüyordu. Bu durumu engellemek adına kullanılabilecek bir atom bombası, Pasifik'teki savaşı daha erken sona erdirmek için bir araç olarak hizmet etti.
İkinci atom bombası ise 3 gün sonra, 9 Ağustos 1945’te Nagasaki’ye atıldı. Japonya’dan henüz teslim olmaya ilişkin herhangi bir işaret yoktu. Fat Man (Şişman Adam) adı verilen bomba atıldıktan sonra yerden 500 metre yükseklikte, 21.000 ton TNT’ye eşdeğer bir güçle patlatıldı. Yaklaşık 40.000 kişi anında can verdi ve yıl sonuna kadar en az 30.000 kişi daha yaralanmalarına ve radyasyon zehirlenmesine yenik düştü. Kentin %40’lık bir kısmı harabeye dönüştü.
10 Ağustos’ta Japon hükümeti, imparatorun egemen bir hükümdar olarak konumuna itiraz edilmeyeceği koşuluyla teslim olmayı kabul eden bir bildiri yayınladı. Bu bildiri reddedildi ve ABD Dışişleri Bakanı James F. Byrnes, müttefik devletler adına şu yanıtı verdi: “Teslim anından itibaren İmparatorun ve Japon Hükümetinin devleti yönetme yetkisi, teslim şartlarını gerçekleştirmek için uygun gördüğü adımları atacak olan Müttefik Kuvvetler Yüksek Komutanına tabi olacaktır.”
4 gün sonra, 14 Ağustos 1945’te Japon hükümeti müttefiklerin şartlarını kabul etti ve bu durum imparator Hirohito tarafından bir yayınla halka duyuruldu. Böylece 2 Eylül 1945’te 2. Dünya Savaşı resmen sona ermişti.
Düşmanlıkların dinmesinden kısa süre sonra Manhattan Projesinden bir fizikçi olan Philip Morrison, Savaş Bakanlığı'nın isteği üzerine atom bombasının etkilerini incelemek için Hiroşima'ya gitti. "O kadar hızlı ve o kadar geniş bir alanı tamamen yok ediyor ki, savunma umutsuz." Bomba, Hiroşima’da bulunan çoğu itfaiye istasyonunu ve biri hariç tüm hastaneleri tahrip etti ve bununla beraber itfaiye personelleri, doktor ve hemşirelerin sayısı bir hayli azaldı. Elektrik santralleri, demiryolları, telefonlar ve telgraf hatlarının hepsi devre dışı kalmıştı. Hiroşima’da toplam can kaybı 135 bin ve Nagasaki’de 64 bin idi. Raporlara göre bombanın insan üzerindeki etkisi üçe ayrılıyordu; radyasyonun neden olduğu ani yanıklar da dahil olmak üzere yanıklar, uçan molozlar, düşen binalar, patlama etkilerinden kaynaklanan fiziki yaralanmalar, patlama anında yayılan gama ışınları ve nötronların neden olduğu radyasyon yaralanmaları.
Bombalamalardan sağ kurtulan kurbanlara (hibakuşa olarak adlandırılır) Japon hükümeti tarafından ömür boyu ücretsiz tıbbi tedavi sözü verilmiştir. Atom bombasından kaynaklanan radyasyona maruz kalmanın sağlık üzerindeki etkilerini araştıran bir proje olan RERF'in Yaşam Süresi Çalışması'na (Life Span Study) 120.000'den fazla hibakuşa kaydoldu. Bu kohort araştırmanın büyüklüğü, projeyi radyasyona maruz kalmanın uzun vadeli etkilerini araştıranlar için oldukça elzem bir kaynak haline getirdi. Bu ve bunun gibi nükleer silahlardan arındırılmış bir dünya için çabalayan projeler, özellikle hibakuşalar adına, büyük önem taşımakta. Bu nedenle, dünyanın her tarafında nükleer silahlanmanın durdurulması 78 yıl önce yüz binlerce insanın yaşadığı ölçülemez acının ve sadece bu kişilerin değil tüm insanlığın haklarının tanınması anlamına gelecektir.
Ceyda Baş ve Yağmur Ece Nisanoğlu Tarafından Editlendi
Kaynakça:
Takenaka, Kiyoshi. “Hiroshima Marks A-Bomb Anniversary, Calls Nuclear Deterrence ‘Folly.’” Reuters, 6 Ağustos 2023, www.reuters.com/world/asia-pacific/hiroshima-marks-a-bomb-anniversary-calls-nuclear-deterrence-folly-2023-08-06/.
Timsit, Annabelle. “Japan, on Hiroshima Bombing Anniversary, Decries Russia’s ‘Nuclear Threat.’” The Washington Post, 6 Ağustos 2023, www.washingtonpost.com/world/2023/08/06/hiroshima-nagasaki-anniversary-russia-ukraine/.
Encyclopaedia Britannica Editörleri. “Atomic Bombings of Hiroshima and Nagasaki.” Encyclopædia Britannica, 3 Mayıs 2021, www.britannica.com/event/atomic-bombings-of-Hiroshima-and-Nagasaki#ref347379.