2 Ağustos 2024 tarihinde BTK’nin (Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumunun) katalog suçlarına uymadığı gerekçesiyle erişim engeli getirdiği Instagram, 10 Ağustos 21.30 itibariyle erişime yeniden açıldı. 5651 sayılı “İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Kanun”un 8. maddesinde yer alan katalog suçlar arasında çocuğa karşı cinsel istismar, intihara sevk etme, Atatürk’e hakaret gibi suçlar yer alıyor. Instagram’ın ise bu suçlardan bir veya birkaçını işlediği sebep gösterilerek erişim engeli getirilmişti. Türkiye’de en çok kullanılan uygulamalardan biri olup 50 milyondan fazla kullanıcısı olan Instagram’a getirilen erişim engelinden sonra kullanıcıların birçoğu Sanal Özel Ağ (VPN) uygulamalarıyla hesaplarına erişim sağlamışlardı. Ancak bu süreçte birçok güvenlik sorunuyla karşılaşan kullanıcılar, basın ve ifade özgürlüklerine getirilen kısıtlama dolayısıyla X(eski adıyla Twitter), ve diğer sosyal medyalardan seslerini duyurdular.
31 Temmuz günü İletişim Başkanı Fahrettin Altun’un sosyal medya platformu olan X’te yaptığı paylaşımında Instagram’ın geçtiğimiz günlerde İran’da suikaste uğrayan Haniye ile ilgili paylaşımları engellediğini belirtip “Ayrıca, Haniye'nin şehadeti dolayısıyla insanların taziye mesajı yayınlamasını herhangi bir gerekçe göstermeden engelleyen sosyal medya platformu Instagram'ı da şiddetle kınıyorum. Bu çok açık ve net bir sansür girişimidir.” demesinin üzerine erişim engelinin gelebileceği sosyal medyada konuşulmaya başlamıştı. Instagram’a göre ise İsmail Haniye’nin öldürülmesinin ardından yapılan paylaşımları kaldırmasının Meta’nın topluluk kurallarını ihlal ettiği gerekçesiyle açıklamıştı. Instagram’ı da kapsayan Meta şirketi, çatışmanın başladığı Ekim 2023’te yayınladığı açıklamasında Hamas’ın hem tehlikeli örgütler ve kişilere yönelik politikası kapsamında hem de ABD hükümeti tarafından terör örgütü olarak kabul edildiğini bu sebeple de muhtelif kişileri destekleyen paylaşımları kaldıracağını belirtiyordu.
Meta’nın kurallarına uymadığı gerekçesiyle kaldırılan paylaşımlara dikkat çeken İletişim Başkanı Fahrettin Altun’un açıklamasının ise erişim engelinin sebebi olarak düşünülüyor. Ancak kaynaklarda bu erişim engelinin sadece katalog suçlarına uyulmadığı sebebiyle getirildiği söylenmişti. Bu süreçte büyük bir kesim bu sansürü eleştirirken bazı kullanıcılar ise bu sansürü desteklemişlerdi. Sansürden rahatsız olan kitle daha öncesinde diğer sosyal medya uygulamalarına getirilen erişim engellerinden dolayı bu engeli basit bir sansür olarak görmüyor, ardından da bu kesim erişim engelini özgürlüklerine getirilmiş bir tür kısıtlama olarak yorumluyor.
Erişim engelleri daha önce de Youtube, X, Wikipedia, Twitch ve Kick gibi platformlara da getirilmişti. Youtube platformu 2008 ile 2010 yılları arasında tamamen erişime kapatılmıştı, ardından 2015 yılına kadar bu erişim engelleri çeşitli aralıklarla devam etmişti. Wikipedia ise 2014 yılından itibaren çeşitli engellemelere maruz kaldı. X sosyal medya platformu da yıllardır bir sürü kez erişim engellerine ve yavaşlatmalarla karşılaşmıştı. Twitch ve Kick’e aynı şekilde erişim engelleri uygulanmıştı. Bu yapılan erişim engellerinin ardından bu isimlerin arasına bir de Instagram uygulaması da eklendi.
Bu erişim engeli ülkemize sadece sosyal alanda zararlar getirmedi. Aynı zamanda ekonomik olarak günlük 2 milyar dolara yakın bir miktarla 8 günlük engel sonrası toplamda 16 milyar dolarlık bir kayıp getirdi. Instagram üzerinden satış yapan küçük işletmeler, bilet satan sanatçılar ve influencerlar da link paylaşamadıkları için ekonomik olarak kayıplar yaşadılar. Bu engelin ardından etkileşimler de düştüğü için bu süreci atlatmaları zorlaştı. Bu 8 günlük erişim engeli Bakan Uraloğlu’nun “Katalog suçları ile ilgili gerekli ilerleme sağlanmıştır.” açıklaması ile kaldırıldı. Uraloğlu, Instagram’ın sahibi Meta şirketinin yetkililerinin önümüzdeki günlerde Türkiye'ye daha geniş katılımlı üst düzey bir ziyaret gerçekleştireceğini da bildirdi. Bu toplantının ardından aşağıdaki maddelerde anlaşmaya varıldı:
1-Türkiye hukuk sistemine uygunluk sağlanacak ve yasaların ihlali söz konusu olduğunda hızlı ve etkili bir müdahale gerçekleştirilecektir.
2-Kullanıcı hakları ve hesap güvencesi noktasında ise Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlarına ait sosyal medya hesaplarının kullanıcı hakları tam olarak korunacaktır.
3-Hesaplar herhangi bir uyarı yapılmadan kapatılmayacaktır. Bununla birlikte uyarı yapılmaksızın kapatılan ya da kilitlenen hesaplar tekrar erişime açılacak.
4-Silinen hesaplarla ilgili vatandaşlarımızın hakları gözetilerek adil bir uygulama süreci yönetilecektir.
5-PKK, PYD ve FETÖ gibi terör örgütlerine ait hesaplar ve bu örgütler lehine propaganda içeren tüm içeriklerin Meta platform tarafından kaldırılması için gerekli hassasiyet gösterilecek.
Bakan Uraloğlu bu maddelerin ardından “Bu düzenlemeler çerçevesinde Türkiye'deki dijital ortamda güvenliğin artırılması, yasal uyum, kullanıcı haklarının korunması ve adil bir denetim mekanizmasının geliştirilmesine yönelik de önemli kazanımlar, önemli mesafeler katedilmiştir.” diye de ekledi.