İngiltere'nin Güney Batı bölgesindeki ünlü Dorset kentinde yer alan Jurassic Sahili'ndeki kayalıklardan yaklaşık 150 milyon yıl önce yaşamış olan devasa bir ‘’deniz canavarının’’ kafatası çıkarıldı.
Bilim dünyasında merak uyandıran 2 metre uzunluğundaki çoğu insanın boyundan daha uzun olan devasa kafatası, deniz sürüngeni ‘’pliosaur’’a ait. Fosilin çok iyi korunmuş olmasının yanında en önemli bir diğer özelliği ise türünün şimdiye kadar keşfedilen en özellikli yani tam örneklerinden biri olması. Bu sebeple bulunan fosil sayesinde tür hakkında yeni ve detaylı bilgiler de elde edilme imkânı doğmuş oldu.
Küçük yaşlardan itibaren fosil toplamaya kendini adamış olan paleontolog Steve Etches ise, ‘’Bu şimdiye kadar üzerinde çalıştığım en iyi fosillerden biri. Onu eşsiz kılan şey eksiksiz olması. Alt çene ve üst kafatası, yaşamında olduğu gibi birbirine geçmiş durumda. Dünya çapında, bu ayrıntı düzeyine sahip çok az örnek var. Bulunduklarında da pek çok parça eksik oluyor, ama bu biraz çarpık olsa da her kemiği mevcut.’’ dedi.
Fosili Yakından İnceleyelim
Fosil dikkatleri boyutu ile çekiyor olsa da bunun yanında birçok etkileyici özelliğe daha sahip. Kelimenin tam anlamıyla ölüm makinesi olan canlının sadece tek ısırıkla bir canlıyı öldürmeye yeten keskin dişlerinin arkasında ince çıkıntılar bulunuyor. Bu çıkıntıların işlevi ise ikinci ısırığın süresini azaltarak deniz canavarına katkı sağlıyor olması.
Paleobiyolog Profesör Emily Rayfield, kafatasının arka kısmındaki büyük dairesel açıklıkları inceleyerek açıklıkların özelliğini ve işlevini açıkladı. Bu açıklıklar, pliosaur’un çenesini çalıştıran kasların büyüklüğünü ve avını ezerken oluşan kuvvetleri temsil ediyor. Bu kasların çeneye yaklaşık olarak 33.000 newton kuvvet uyguladığı tahmin ediliyor. Yaşayan hayvanlardaki en güçlü çenelerin bile sadece 16.000 newton (tuzlu su timsahlarına ait) olması ise bu canlının zamanında ne kadar tehlikeli olduğunu ortaya koyuyor. Yani dünyanın en güçlü yırtıcısı diyebiliriz.
‘’Beslenme stratejilerine gelince: timsahlar çeneleriyle nesneyi kavrar ve sonra avlarının bir uzvunu koparmak için bükerler. Bu, arkada genişlemiş kafaları olan hayvanların karakteristik özelliğidir ve biz bunu pliosaurda görüyoruz.’’
Işığa son derece duyarlı olan pliosaur kafasında günümüzde yaşayan bazı canlılarda (bu canlılar kertenkele, kurbağa ve bazı balıklar) bir tane bulunan, parietal ya da üçüncü bir gözü barındıran bir deliğe sahip.
10-12 metre uzunluğunun yanında keskin ve uzun 130 dişi bulunan pilasaur, oldukça hızlı hareket etmesiyle de okyanusların canavarı olarak biliniyor. Buna ek olarak İngiltere, Bristol Üniversitesi'nden Dr. Andre Rowe, "O kadar büyüktü ki, bunun bir çeşit su altı T-Rex'i olduğundan hiç şüphem yok." diyor.
Fosil Kafatası Nasıl Bulundu?
İşin ilginç ve şaşırtıcı yanı ise fosilin şans eseri bulunmuş olması. Steve Etches'in arkadaşı Phil Jacobs, Jurassic Sahili’nde gezdiği sırada pliosaurun devasa kafatasının tamamını göremese de burnunun ucuna kıyıya vurmuş halde rastladı. Bu devasa canlıyı taşımak mümkün olmadığı için Steve'i almaya gitti ve ikili fosili güvenli bir yere götürmek için ellerindeki sınırlı imkanlarla sedye hazırladı. Boyutunun büyük olması sebebiyle fosilin tamamı drone ile görülebildi. Kayalara gizlenmiş olan fosil uçurumdan halatlar sayesinde özel ve neredeyse imkânsız sayılan operasyon beceri gerektiren çalışmalar sonucu çıkarıldı. Aylar boyunca fosil titizlikle temizlendi ve restore edildi. Temizlenme aşaması bittiğinden beri bilim insanları bu sürüngenler hakkında her açıdan yeni bilgiler öğrenmek için sabırsızlanıyorlar.
Peki Fosile Ne Olacak?
Steve Etches kafatasını önümüzdeki yıl İngiltere Kimmeridge'deki bağımsız bir fosil müzesi olan Etches Koleksiyonu adlı müzesinde sergileyecek.
Dikkat çeken bir diğer nokta ise fosildeki omurların çıkıntı yapmasına rağmen bir anda kaybolması. Bu da bilim insanlarında kafa karışıklığına ve sorulara sebep oldu. Steve Etches ise fosilin şeklinden yola çıkarak geri kalanının hâlâ uçurumda olduğunu düşünüyor. Bunların üzerine Steve, ‘’Hayvanın geri kalanının orada olduğuna dair hayatım üzerine bahse girerim.’’ dedi.
‘’Oradan çıkarılması lazım çünkü çok hızlı aşınan bir ortamda bulunuyor. Uçurumun bu kısmı yılda birkaç metre geriye gidiyor. Ve pliosaurun geri kalanının düşüp kaybolması çok uzun sürmeyecek. Bu hayatta bir kez ele geçecek bir fırsat.’’
Merakla beklenen pliosaurun geri kalanının bulunup bulunamayacağını ise çalışmalar ve zaman gösterecek.
Ceyda Baş ve Yağmur Ece Nisanoğlu tarafından editlendi.
Kaynakça
Amos, Jonathan, and Alison Francis. “Pliosaur Discovery: Huge Sea Monster Emerges from Dorset Cliffs.” BBC, BBC News, 10 Dec. 2023
Ronald, Issy. “Gigantic Skull of Prehistoric Sea Monster Found on England’s ‘Jurassic Coast.’” CNN, Dec. 2023
Комментарии