Dünya’nın en prestijli ödüllerinden olan Nobel ödülleri, bu sene de sahiplerini buldu. Nobel ödüllerinin tarihi İsveçli kimyager, mühendis, iş insanı ve dinamitin mucidi Alfred Nobel'in servetinin çoğunu Nobel ödüllerini finanse ettiği belirten vasiyetine dayanıyor. 1901’den beri verilen ödüllere, sadece I. ve II. Dünya Savaşı ve Covid salgını dönemlerinde ara verildi. Dolayısıyla, Nobel ödülleri köklü bir geçmişe sahip. Nobel serisinin ikinci yazısında Nobel Ekonomi Ödülü’nün 2023 “lauret”ini mercek altına alacağız.
Nobel ödülleri, son 12 ay içinde “insanlığa en fazla katkı sağlayan” kişilere veriliyor. Her ödül için en az bir en fazla üç kazanan olması gerekiyor. Antik Yunan’da saygı sembolü olan defne (laurel) yapraklarından oluşan çelenge ithafen Nobel kazananları “laurets” olarak adlandırılıyor. Nobel kazanmak üç ödülü beraberinde getiriyor: Nobel diploması, Nobel madalyası ve 11 milyon İsveç kronu değerindeki (1 milyon dolar) para ödülü. Başlangıçta fizik, kimya, tıp, edebiyat ve barış alanlarını kapsayan Nobel ödülleri arasına 1968’de İsveç Merkez Bankası tarafından tam olarak Nobel ödülü olarak kabul edilmese de, ekonomi ödülü eklendi. Bu yılki Nobel Ekonomi Ödülü’nü ise ‘cinsiyete göre ücret farkı’ konusunda yaptığı çalışmalarla Claudia Goldin kazandı. Claudia Goldin aynı zamanda Nobel Ekonomi Ödülü’nü kazanan üçüncü kadın, ödülü başkalarıyla paylaşmadan tek başına kazanan ilk kadın oldu.
Claudia Goldin, 1946’da ABD’nin New York kentinde doğdu. 1967’de Cornell Üniversitesinden ekonomi diplomasıyla mezun olan Goldin, University of Chicago’da 1969’da master, 1972’de doktora programlarını ekonomi alanında tamamladı. Goldin aslında birçok ilke imza attı: Wisconsin, Princeton, Harvard ve Pennsylvania Üniversitelerinde öğretim üyeliği yapan Goldin, 1989 yılında Harvard Üniversitesinde ekonomi departmanında akademisyenlik teklif edilen ve 1990 yılında Harvard’da kadrolu ekonomi profesörü olan ilk kadın olarak tarihe geçti. Daha sonra Henry Lee Ekonomi Profesörü ve Lee ve Ezpeleta Sanat ve Bilim Profesörü unvanlarına layık görüldü. Ek olarak Goldin Ulusal Ekonomik Araştırma Bürosu'nun (NBER) Amerikan Ekonomisinin Geliştirilmesi Programının direktörlüğünü, Ekonomik Tarih Derneği'nin başkanlığını, Amerikan Ekonomi Birliği'nin başkanlığını ve NBER'in Ekonomide Cinsiyet çalışma grubunun eş direktörlüğünü yaptı. 77 yaşındaki Goldin, hala Harvard Üniversitesinde işgücü piyasası tarihi dersleri veriyor.
“Gender wage gap” ya da “gender pay gap” olarak bilinen cinsiyete göre ücret farkı, kadınların aynı işi yapmalarına rağmen erkek çalışma arkadaşlarına kıyasla daha düşük ücret almasıdır. Bu, kadınların iş yerlerinde karşılaştığı sorunların başında gelir. Özellikle 20. yüzyılda etkisini gösteren feminizm anlayışıyla iş hayatında rol oynayan kadınların sayısı önemli ölçüde artmasına rağmen cinsiyete dayalı ücret farkı maalesef varlığını sürdürmektedir. Goldin’in çalışmaları bu ücret farkının azalması yönünde son yıllarda ilerleme kaydedildiğini gösterse de bu farkı kapatmanın yakın gelecekte mümkün olmayacağı düşünülüyor. Örneğin Pew Araştırma merkezi verilerine göre ABD’de son 20 yılda ücret farkı stabil seyretti. Hem yarı zamanlı hem de tam zamanlı çalışanların ortalama saatlik kazançları değerlendirildiğinde 2022 yılında kadınlar erkeklerin kazandığının ortalama %82'sini kazandı. Bu sonuçlar, kadınların erkeklerin kazançlarının %80’ini kazandığı 2002 sonuçlarıyla büyük benzerlik göstermekle birlikte son yirmi yıldır büyük bir ivme kazanılmadığına da işaret ediyor. Avrupa Komisyonu verilerine göre, Avrupa'da ise kadınlar 2021'de erkeklere kıyasla saat başına ortalama %13 daha az maaş alıyor. Diğer taraftan, TÜİK 15 yaş ve üzeri istihdam edilenlerin oranı yüzde 45,2 olarak açıklarken cinsiyet dağılımına göre bu oranın kadınlarda yüzde 28, erkeklerde yüzde 62,8 olduğunu belirtti. Aynı araştırma verileri, şirketlerde üst düzey ve orta kademe yönetici pozisyonundaki kadın oranın yüzde 20,7; kadın milletvekili oranını %17,3; yükseköğretim mezunu olan 25 ve daha yukarı yaştaki kadınların oranının %20,9 gösteriyor. Benzer şekilde, 2023 yılı Mart ayı rakamları, Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde (TBMM) 577 milletvekili içerisinde sadece 100 kadın milletvekili bulunduğunu gözler önüne seriyor. Her ne kadar yıllar geçtikçe modernleşme ile birlikte küçük çapta gelişmelere rastlansa da, gece yalnız yürürken kendini güvensiz hisseden kadınların oranının %30,4 ve kadınların istihdam oranının erkeklerin yarısından az olduğu düşünüldüğünde, kadın hakları konusunda daha kat etmemiz gereken çok yol olduğu anlaşılıyor. Zaten kadın işgücünün düşük olduğu Türkiye’de Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) verilerine göre cinsiyet ayrımcılığına dayalı ücret farkı ise yaklaşık %15. Dünya genelinde de erkeklerin kazandığı her dolara karşılık, kadınlar 51 sent (0,51 dolar) kazanıyor. Düşük ve düşük-orta gelirli ülkelerde gelir bakımından toplumsal cinsiyet eşitsizliği daha belirgin gözlemlenebiliyor. Öyle ki erkeklerin kazandığı bir dolar kadınların kazandığı 29-33 cente denk geliyor. Yüksek ve üst-orta gelirli ülkelerde kazanç farkı nispeten daha az: 56-58 cent. Dahası, UNFPA Raporu dünya genelinde, her yıl 12 milyon kız çocuğu 18 yaşına basmadan evlendirildiğini öne sürüyor. Bu, her yıl 12 milyon kız çocuğunun eğitim hakkı dahil olmak üzere birçok insan hakkından yoksun kalması demek. 18 yaşından önce evlenen her 10 çocuktan 9'nun ise kız çocuğu olması içinde bulunulan durumun ciddiyetini anlatmak için yeterli. Bütün bu istatistiklerden anlaşılacağı üzere Goldin’in üzerinde çalıştığı tüm dünya özellikle de kadınlar için hayati öneme sahip ve bir an önce çözüme kavuşturulması gereken bir konu.
Goldin, 1900’de yayınlanan "Understanding the Gender Gap: An Economic History of American Women" (Cinsiyete dayalı ücret farkını anlamak: Amerikan kadınlarının ekonomik tarihi) kitabında ücret eşitsizliğinin köklerini 200 yıllık tarih boyunca inceliyordu. Goldin, doğum kontrol haplarının kadınların kariyer ve evlilik kararları üzerindeki etkisi, sosyal bir gösterge olarak kadınların evlendikten sonraki soyadları ve kadınların üniversite öğrencilerinin çoğunluğunu oluşturmasının sebepleri üzerine de araştırmalar yaptı. Geniş kapsamlı çalışması, cinsiyetler arası ücret farkının nedenlerini, kadınların iş piyasasına katılımının son 200 yılda geçirdiği evrimi ve bunun işgücünün geleceği üzerindeki etkilerini araştırdı. Goldin’in araştırmaları 1800’lerde yaşanan endüstrileşmeden sonra evli kadınların çalışma oranının düştüğünü ancak 1900’lerde hizmet sektörünün büyümesiyle yeniden yükseldiğini keşfetti. Kadınların eğitim seviyesindeki artış ve doğum kontrol hapları kadınların iş hayatına katılımını hızlandırdı ama kazanç farklılıkları hala varlığını sürdürüyordu. 20. Yüzyılın ikinci yarısına kadar erkek ve kadınlar arasında kazanç eşitsizliği eğitim ve kariyer tercihlerindeki farklılıklarla açıklanabilse de günümüzde kadınlar erkeklerle aynı işi yapmaları ve denk eğitim almalarına rağmen hala daha az maaş alıyorlar. Goldin’in araştırma sonuçları, günümüzdeki cinsiyete dayalı kazanç farkının etkileyen en önemli faktörlerden biri çocuk sahibi olmak olduğu ve erkekler ve kadınlar arasındaki kazanç farkının ilk çocuğun doğumundan sonra daha da açıldığını gösteriyor. Goldin, bu farkın biyolojik açıdan değil ama “çocuk bakma” gibi maaşsız sorumlulukların annelerin ”doğal görevi” olarak kabul edilmesinden ve yükün kadınların omuzlarına kalmasından kaynaklandığını kanıtladı. Nobel Ekonomi Ödülü komite üyesi Randi Hjalmarsson da Goldin’in keşiflerinin toplumsal açıdan çok geniş çapta etkileri olduğunu belirterek toplumsal öneminin altını çizdi. Ödülün Goldin’e verme nedeni “Yüzyıllar boyunca kadınların kazançları ve işgücü piyasasına katılımlarına ilişkin ilk kapsamlı açıklamayı sundu. Araştırmaları, değişimin nedenlerini ve süregelen cinsiyet farkının ana kaynaklarını ortaya koyuyor." olarak sunuldu. Nobel Ekonomi Ödülü 2023 Komitesi başkanı Jakob Svensson da “Kadınların piyasadaki rolünü anlamak toplum için çok önemli, eğer kadınlar erkeklerle aynı avantaj ve fırsatlara sahip olmazlarsa veya eşit olmayan şartlarda katılırlarsa, iş gücü, beceriler, ve yetenekler boşa gider.” diyerek kadınların çalışmasının önemine dikkat çekti. Avrupa Merkez Bankası Başkanı Christine Lagarde ise sosyal medyadan paylaştığı "Goldin’in ekonomik eşitliği iyileştirme yönündeki azmi hepimiz için bir ilham kaynağıdır" mesajıyla Gordin’in çalışmalarının değerine vurgu yapmıştı. Goldin, Nobel ödülü kararını “büyük fikirlere ve uzun vadeli değişime verilen bir ödül” olarak gördüğünü belirtti.
Sonuç olarak Goldin, günümüzün en kritik meselelerinden olan cinsiyete dayalı maaş farkı ile ilgili kapsamlı çalışmaları sayesinde Nobel Ödülü kazanak adını tarihe yazdırdı. Goldin’in de umduğu gibi umarız yakında tam anlamıyla cinsiyet eşitliğine ulaşabiliriz ve “gender pay gap” terimine sadece tarih kitaplarında rastlanır.
https://assets.bwbx.io/images/users/iqjWHBFdfxIU/iK4U0.xdSSBo/v1/-1x-1.jpg
https://cached.imagescaler.hbpl.co.uk/resize/scaleWidth/952/cached.offlinehbpl.hbpl.co.uk/news/OMP/GettyImages-1346507827-.jpg
Ceyda Baş ve Yağmur Ece Nisanoğlu tarafından editlendi.
Kaynakça:
BloombergHt. “Kadınlar Iş ve Ücret Eşitliğinin Hâlâ Çok Uzağında.” BloombergHT, BloombergHt, 8 Mar. 2023, www.bloomberght.com/kadinlar-is-ve-ucret-esitliginin-hl-cok-uzaginda-2326529. Accessed 18 Oct. 2023.
“Claudia Goldin | Biography, Nobel Prize, & Facts | Britannica.” Encyclopædia Britannica, 2023, www.britannica.com/biography/Claudia-Goldin. Accessed 18 Oct. 2023.
“Claudia Goldin Wins Nobel in Economics for Studying Women in the Work Force.” The New York Times, 2023, www.nytimes.com/2023/10/09/business/economy/claudia-goldin-nobel-prize-economics.html#:~:text=She is the third woman to win the prize.&text=The Nobel Memorial Prize in,progress in the work force. Accessed 18 Oct. 2023.
“Dünya Nüfus Raporu (SWOP) 2020.” UNFPA Türkiye, 30 June 2020, turkiye.unfpa.org/tr/news/dünya-nüfus-raporu-swop-2020. Accessed 18 Oct. 2023.
“Gender Pay Gap in U.S. Hasn’t Changed Much in Two Decades.” Pew Research Center, Mar. 2023, www.pewresearch.org/short-reads/2023/03/01/gender-pay-gap-facts/. Accessed 18 Oct. 2023.
“Gender Wage Gap | Definition & Facts | Britannica Money.” Encyclopædia Britannica, 2023, www.britannica.com/money/topic/gender-wage-gap. Accessed 18 Oct. 2023.
Hooker, Lucy. “Nobel Economics Prize Awarded to Claudia Goldin for Work on Women’s Pay.”
BBC News
, BBC News, 9 Oct. 2023, www.bbc.com/news/business-67045408. Accessed 18 Oct. 2023.
ILO raporuna göre istihdamda cinsiyete dayalı açıklar düşünülenden daha büyük. “ILO Raporuna Göre Istihdamda Cinsiyete Dayalı Açıklar Düşünülenden Daha Büyük.” Ilo.org, 6 Mar. 2023, www.ilo.org/ankara/news/WCMS_870715/lang--tr/index.htm. Accessed 18 Oct. 2023.
Johan Ahlander, and Simon Johnson. “Claudia Goldin Wins Nobel Economics Prize for Work on Gender Gap.” Reuters, 9 Oct. 2023, www.reuters.com/world/claudia-goldin-wins-2023-nobel-economics-prize-2023-10-09/. Accessed 18 Oct. 2023.
“NSF Congratulates Laureate of the 2023 Nobel Prize in Economics.” NSF - National Science Foundation, 2023, new.nsf.gov/news/nsf-congratulates-laureate-2023-nobel-prize-in-economics#:~:text=The U.S. National Science Foundation,Memorial Prize in Economic Sciences. Accessed 18 Oct. 2023.
“TÜİK Kurumsal.” Tuik.gov.tr, 2023, data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=İstatistiklerle-Kadın-2022-49668&dil=1. Accessed 18 Oct. 2023.