Türk Tabipleri Birliği (TTB) verilerine göre, 2022 yılında yurt dışına gitmek için 2.685 doktor "İyi Hal Belgesi" aldı. Bu sayı, 2023 yılının ilk altı ayında 1361'e ulaştı. TTB Genel Sekteri Vedat Bulut, “2012’nin ilk 6 ayında yalnızca 20 sağlık çalışanı bu belgeyi alabilmek için başvururken bu sayı yıllara oranla giderek artmış...2022’nin ilk 6 ayında 1171 başvuru yapılmışken bu yıl 1361 başvuru yapılmış... Bu gidişle 2023 yılında 3 binden fazla sağlık çalışanı yurtdışına gidecek.” diyerek umut vaadetmeyen tabloyu gözler önüne serdi. Peki, doktorlar neden Türkiye'yi terk ediyorlar?
Öncelikle tıp fakültesini kazanmanın, okumanın, ve meslek olarak icra etmenin çok zor olduğunu belirtmek gerekiyor. Dünyanın her yerinde tıp eğitimi; özveri, disiplin, adanmışlık ve düzenli çalışma gerektiriyor. En prestijli bölümlerden biri olan tıbbı kazanmak için Türkiye'de üniversite sınavında ilk 20.000'e girmek gerekiyor. Türkiye'de birçok ülkede olduğu gibi tıp eğitimi altı yıl sürüyor. Tıp fakültesini bitirdikten sonra pratisyen hekim olunabiliyor ancak çoğu kişi akademik açıdan ilerlemek için dünyanın en zor sınavlarından biri olan Tıpta Uzmanlık Sınavı'na (TUS) giriyor. Eğer bir doktor TUS'a girmez veya istediği yeri kazanamazsa mecburi hizmete atanıyor. TUS'ta alınan puana göre bölüm ve hastane seçildikten sonra asistanlık serüveni başlıyor. En az 4 yıl süren asistanlık eğitiminden sonra da 300 ila 600 gün arasında değişen mecburi hizmet süreci başlıyor. Mecburi hizmet bittikten sonra, en az beş yıl uzmanlık yapılması gerekiyor. Sonrasında, doçentlik sınavına girilerek doçent olunabiliyor. Ancak en az beş yıl doçent olarak çalıştıktan sonra profesörlük dosyası beş kişilik jüriden oluşan kurula gönderilerek profesörlük unvanı alınabiliyor. Kısacası, tıp eğitimi 'beşikten mezara' devam eden çok meşaakatli bir süreç. Konuya dair Çocuk Kardiyolojisi ana bilim dalından Prof. Dr. Osman Küçükosmanoğlu da "Uzun uzun nöbetler, sosyal hayatın kısıtlı olması var. Uzmanlığı tercih edenleri ise hem eğitim hem de çalışması sürüyor. Eğitimcilik tercih edilirse doçentlik ve profesör aşamaları geliyor. Bunlar da zahmetli ve zorlu süreçlerdir." diye konuşmuştu. Prof. Dr. Küçükosmanoğlu, "…Belki daha ağır sınavları veren yurttaşlarız. Eğitim süremiz daha uzun ve koşullarımız daha ağır." de diyerek tıbbın zahmetini vurgulamıştı.
Ortaya koyulan bunca emek ve zamanın ardından saygı görmemek hatta şiddete maruz kalmak doktorların haklı isyanlarının sebeplerinden bazıları. 2020 yılında yaptığı aort damarı ameliyatıyla dünya tıp literatürüne giren Bursa Uludağ Üniversitesi öğretim üyesi Prof. Dr. Murat Biçer, bir yıl önce tedavi ettiği hastasının hayatını kaybetmesi ardından iki hasta yakını tarafından silah kabzasıyla dövüldü. Saldırganlar daha sonra adli kontrol şartıyla serbest bırakıldı. Bursa İl Sağlık Müdürü Dr. Fevzi Yavuzyılmaz yaptığı açıklamada, "Arkadaşlarımız canla başla, büyük bir fedakarlıkla mücadele ederken, hak etmedikleri bir muameleye maruz kalmaları kabul edilemez." dedi. Benzer şekilde, İzmir'de kadın doğum doktoru M. Furkan Balcı, 'erkek doktor istemiyorum' diyen hasta yakını tarafından saldırıya uğradı. Eşini erkek doktorun muayene etmesini istemeyen kişi Dr. Balcı'nın burnunu kırdı. Bu gibi olayların yüzlercesi her yıl yaşanıyor ve sağlıkta şiddet gittikçe artıyor. Örneğin, Sağlık ve Sosyal Hizmet Çalışanları Sendikasına (Sağlık-Sen) göre 2022 yılında yaşanan 249 şiddet olayında 422 sağlık çalışanı şiddete maruz kaldı. 141 saldırgan göz altına alınıp serbest bırakılırken 202 saldırgan hakkında hiçbir işlem dahi yapılmadı. 2021'de ise 190 şiddet olayı yaşanmıştı. Sağlıkta şiddetin nedenleri arasında "uzun bekleme süreleri, mental veya davranış bozukluğu olan hastaların olması, hasta ve yakınlarının gereğinden çok isteklerde bulunması ve memnuniyetsizlikleri, eğitim düzeyinin düşük olması ve kurallara uymama, stresli hasta yakınları, kalabalık ve gürültülü ortamlar, sağlık çalışanının zamanının kısıtlı olması, uzun çalışma süreleri, yanlış anlama gibi iletişim problemleri, personel yetersizliği, yorgunluğu ve basında çıkan provakatif haberler, yetersiz güvenlik ve polis desteği…" yer almaktadır. Bir sokak röportajında kullanılan "Şu an doktorları beğenmiyoruz doktor dövüyoruz. O rahatlıktayız. Daha bunun ötesi mötesi yok." sözleri günümüzde sağlıkta gelinen son noktayı yansıtıyor. Çok tartışılan sözler, aslında sağlıkta şiddetin normalleştirilmesi ve cezasız kalmasının bir sonucu olarak görülüyor. Doğal olarak doktorlar sorunlarının çözümü için grevler düzenliyorlar. Örneğin, 2022 yılında 14 Mart Tıp Bayramı'nda düzenlenen greve Türk Diş Hekimleri Birliği, Sağlık ve Sosyal Hizmet Emekçileri Sendikası, Dev Sağlık-İş, Tüm Radyoloji Teknisyenleri ve Teknikerleri Derneği, Birlik ve Dayanışma Sendikası ve Genel Sağlık-İş gibi birçok sendika da destek verdi. Türk Tabipleri Birliği (TTB), "…Sağlık sistemi sürdürülemez durumdayken bizler sağlıkta şiddet ve malpraktis tehdidi altında, düşük ücretlerle ve ağır iş yüküyle çalışmak zorunda kalmaktayız. Meslek onurumuzun ve emeğimizin en değersiz hale getirildiği dönemdeyiz." açıklaması yaparak sağlık çalışanlarının karşılaştığı sıkıntıları ve grevlerinin gerekçelerini özetlemişti. TTB Merkez Konseyi Başkanı Dr. Şebnem Korur Fincancı, "Köle olmayı reddediyoruz, hekimlik değerlerimize sahip çıkıyor, 'Buradaydık, buradayız, burada kalacağız' diyerek 14-15 Mart'ta Büyük G(ö)REV'e gidiyoruz." ifadelerini kullanırken, Sağlık Emekçileri Sendikası (SES) Eş Genel Başkanı Hüsnü Yıldırım da "Sağlık emekçilerinin yaşadığı ekonomik sıkıntılar üzerine hakları olan insanca yaşayacak ücreti talep ettiğimiz için alanlardayız, şiddeti ortadan kaldıracak etkin yasalar çıkarılmadığı için alanlardayız, covidin meslek hastalığı olmasını istediğimiz için alanlardayız ve yıpranma payı istediğimiz için alanlardayız..." diyerek hak ettiklerini almaya kararlı olduklarını belirtti. Sağlık Bakanı Koca da "Temel amaçlarımız, ekonomik açıdan adil bir düzenleme, malpraktis davalarının hekimlere tehdit olmaktan çıkarılması, artan şiddet olaylarına karşı caydırıcılığı daha yüksek bir yasal çerçeve ve emeklilikte hekimlerin yargı mensuplarına benzer haklara sahip olabilmeleridir. Devletimizin sizler için en iyisini yapma kararlılığından emin olun." diyerek Koca, sorunları kabul ederek çözümlerine ilişkin güvence vermişti. Fakat verilere göre, 2013 yılında asgari ücretin 6,3 katı olan profesör maaşı Ocak 2023'te asgari ücretin 3,8 katına eşit geldi. Uzman doktorların maaşı on yıl önce asgari ücretin 5 katıyken, bugün bu oran 2,8 kata düştü. Bu veriler göz önüne alındığında, doktor maaşı ile asgari ücret arasındaki fark gittikçe kapanıyor.
Dolayısıyla, hekimlerin bazıları da çareyi yurt dışına gitmekte buluyor. Dr. Deniz Deniz Özturan “Şu an hekimlerin içinde bulunduğu çalışma alanları şiddetle örülü. Bunun yanı sıra hekimlerin yaşadığı çevresel sorunlar da ruhsal yük oluşturuyor. Bunu en açık haliyle hekimlerin bu ülkeden gitme isteğinde görüyoruz.” diyerek hekimlerin büyük bir yük altında olduğunu belirtti. Ek olarak, Dr. Özturan “İtibar kaybının yanı sıra maddi ve manevi bir kayıp da söz konusu. Sağlık alanındaki büyük sorumluluk hekimlerin üzerine yükleniyor. Evden tedirgin çıkıp işine giden sağlık çalışanlarında ‘Bugün başıma bir şey gelir mi?’, ‘Biri bize şiddet uygular mı?’ kaygısı stres kaynağı oluyor.” diyerek hekimlikteki itibar kaybına dikkat çekti. Dr. Mine Coşkun da, "Yüzlerce sağlık emekçisi her gün şiddet görüyor. Tüm hekimler/sağlık emekçileri geçim derdi ile boğuşuyor. Günde en az 100 sözel ve fiziksel şiddetle karşılaştığımız, hekimlerin %84'ünün en az bir kere şiddete maruz kaldığı çalışma koşullarındayız.” diyerek sağlık çalışanlarının içinde bulunduğu durumun ciddiyetini belirtti. Sağlıkta şiddetin nedenlerini de şöyle açıkladı: “Toplumda artarak süregelen şiddet iklimi, sağlığımızı bozan, bizi yok sayan, tüketen, değersizleştiren sağlık politikaları, hem bizi hem de halkı geçinememeye sürükleyen ekonomik buhranla birleşince sağlığın fiziksel, zihinsel, toplumsal bütün bileşenleri de zarar görerek sağlık alanlarında şiddete de zemin oluşturdu." Yurt dışına gitme kararı da hekimler için hiç kolay değil. İngiltere'de bir hastanede çalışan pratisyen hekim Duygu Öztürk, "Farklı bir ülkede sıfırdan başlamak kimsenin hayal ettiği bir şey değil. Tekrar kendini ispatlamak zorlu bir süreç." sözleriyle bambaşka bir ülkede sıfırdan başlamanın zorluğunu aktarıyor.
Sonuç olarak, doktorları yurt dışına gitmeye iten birçok faktör var ve maalesef gün geçtikçe ülkemizdeki durum kötüleşiyor. Noah Gordon "Hükümdarlar gelip geçer ama dünyanın her zaman hekimlere ihtiyacı vardır.” sözünü hatırlamak bize biraz olsun umut aşılıyor. Umarız, sağlık çalışanlarının sorunları en kısa sürede çözüme kavuşur ve beyin gücümüzü daha fazla kaybetmeyiz.
https://www.gazetekadikoy.com.tr/images/upload/IMG-9007_2.jpg
https://c.files.bbci.co.uk/707D/production/_123679782_09611c7e-c3b1-41a0-afd4-fa529d88fd92.jpg
Ceyda Baş ve Yağmur Ece Nisanoğlu tarafından editlendi.
Kaynakça:
https://www.indyturk.com/article-author/adem-demir. “Bir Doktor Nasıl Yetişir, Hangi Aşamalardan Geçip ‘Can Emanet Edilen Kişi’ Olur? Prof. Dr. Osman Küçükosmanoğlu, Anlattı.” Independent Türkçe, 9 Mar. 2022, www.indyturk.com/node/482396/sa%C4%9Flik/bir-doktor-nas%C4%B1l-yeti%C5%9Fir-hangi-a%C5%9Famalardan-ge%C3%A7erek-can-emanet-edilen-ki%C5%9Fi-olur. Accessed 16 Oct. 2023.
Medimagazin. “Tıp Literatürüne Adını Yazdıran Profesöre Skandal Saldırı!” Medimagazin, 4 May 2023, medimagazin.com.tr/hekim/tip-literaturune-adini-yazdiran-profesore-skandal-saldiri-105465. Accessed 16 Oct. 2023.
“Mecburi Hizmet Duyurusu.” İstanbul Tabip Odası, 2023, www.istabip.org.tr/157-mecburi-hizmet-duyurusu-.html#:~:text=Mecburi%20hizmetin%20hangi%20grupta%20yap%C4%B1ld%C4%B1%C4%9F%C4%B1na,ise%20y%C3%BCk%C3%BCml%C3%BCl%C3%BCk%20s%C3%BCresine%20ilave%20edilecektir.). Accessed 16 Oct. 2023.
“Doktor, Öğretmen ve Memur Maaşları Asgari Ücret Karşısında Eridi.” Euronews, Euronews.com, 16 Jan. 2023, tr.euronews.com/2023/01/16/akademisyen-doktor-ogretmen-ve-memur-maaslari-asgari-ucret-karsisinda-son-10-yilda-hizla-e. Accessed 16 Oct. 2023.
https://www.facebook.com/bbcnews. “Türkiye’de Sağlık Çalışanları Grevde: ‘Meslek Onurumuzun ve Emeğimizin En Değersiz Hale Getirildiği Dönemdeyiz’ - BBC News Türkçe.” BBC News Türkçe, BBC News Türkçe, 14 Mar. 2022, www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-60735344. Accessed 16 Oct. 2023.
DHA. “Sağlıkta Şiddet Bitmiyor: 2022 Yılında 422 Sağlık Çalışanı Şiddete Maruz Kaldı.” Cumhuriyet.com.tr, Cumhuriyet, 13 Jan. 2023, www.cumhuriyet.com.tr/turkiye/saglikta-siddet-bitmiyor-2022-yilinda-422-saglik-calisani-siddete-maruz-kaldi-2021087#:~:text=T%C3%BCrkiye’de%20sa%C4%9Fl%C4%B1k%20%C3%A7al%C4%B1%C5%9Fanlar%C4%B1na%20y%C3%B6nelik,g%C3%BCvenlik%20tedbirlerine%20yer%20verilmelidir%22%20dedi,. Accessed 16 Oct. 2023.
“Sağlık-Sen 2022 Yılı Sağlıkta Şiddet Raporu.” Sağlık-Sen 2022 Yılı Sağlıkta Şiddet Raporu, 2022, agri.sagliksen.org.tr/haber/12308/saglik-sen-2022-yili-saglikta-siddet-raporu. Accessed 16 Oct. 2023.
NTV. “‘Erkek Doktor Istemiyorum’ Deyip Dövmüştü: Saldırganın Ifadesi Ortaya Çıktı.” Ntv.com.tr, NTV, Dec. 2022, www.ntv.com.tr/turkiye/erkek-doktor-istemiyorum-deyip-dovmustu-saldirganin-ifadesi-ortaya-cikti,VOSuBY38RE6H_9-_CYJXzA. Accessed 16 Oct. 2023.
https://www.facebook.com/bbcnews. “Türkiye’de Sağlık Çalışanları Grevde: ‘Meslek Onurumuzun ve Emeğimizin En Değersiz Hale Getirildiği Dönemdeyiz’ - BBC News Türkçe.” BBC News Türkçe, BBC News Türkçe, 14 Mar. 2022, www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-60735344. Accessed 16 Oct. 2023.
Evrensel Gazetesi. “‘Sağlıkta Şiddet Hekimleri Tüketiyor.’” Evrensel.net, Evrensel Gazetesi, 3 Oct. 2023, www.evrensel.net/haber/500318/saglikta-siddet-hekimleri-tuketiyor. Accessed 16 Oct. 2023.
Evrensel Gazetesi. “Hekimler Dr. Fikret Hacıosman’ı Andı: ‘Şiddet Olmasaydı Dr. Fikret Yaşayacaktı.’” Evrensel.net, Evrensel Gazetesi, 2 Oct. 2023, www.evrensel.net/haber/500263/hekimler-dr-fikret-haciosmani-andi-siddet-olmasaydi-dr-fikret-yasayacakti. Accessed 16 Oct. 2023.
https://www.facebook.com/bbcnews. “‘Hekimler Göçü’: Yurt Dışına Taşınan Doktorlar Anlatıyor - BBC News Türkçe.” BBC News Türkçe, BBC News Türkçe, 14 Dec. 2021, www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-59657943. Accessed 16 Oct. 2023.
Fatma BIÇKICI. “Sağlık Çalışanlarına Yönelik Şiddet ve Neden Olan Faktörler: Bir Devlet Hastanesi Örneği.” Sağlıkta Performans ve Kalite Dergisi, vol. 5, no. 1, Sağlık Bakanlığı, Mar. 2013, pp. 43–56, dergipark.org.tr/tr/pub/spkd/issue/29273/313442#article_cite. Accessed 16 Oct. 2023.
Gazete Duvar. “İyi Hal Belgesi’nde Rekor Artış: Doktorlar Gidiyor...” Gazete Duvar, Gazete Duvar, 4 July 2023, www.gazeteduvar.com.tr/iyi-hal-belgesinde-rekor-artis-doktorlar-gidiyor-haber-1626581. Accessed 16 Oct. 2023.
Comments